Renée Merkestijn

In het westen wordt bewust of onbewust een dominantiemodel gehanteerd. We denken in termen als ‘dit is beter dan dat’, ons waardesysteem is gebaseerd op verschillen. Man is beter dan vrouw, rijk is beter dan arm, hoogopgeleid is beter dan laagopgeleid, mensen zijn beter dan dieren, volwassenen zijn beter dan kinderen, het ene land/ras is beter dan het andere land/ras, experts zijn beter dan niet-experts, beroemde mensen zijn beter dan gewone mensen, mensen zijn belangrijker dan de planeet. Dominant voelt beter, niet dominant voelt slechter, het wordt zelfs verbonden met gelukkig en ongelukkig voelen.

Het model bepaalt wie er over wie heerst en hoe we het maatschappelijk leven organiseren, hiërarchisch, top-down. De baas staat boven de werknemers, het gezinshoofd boven de gezinsleden, politiek staat boven de burgers, de mens heerst over de aarde en de dieren, het ene land/ras heerst over het andere land of ras.

Je kan ook een egalitair model hanteren, waarbij alles en iedereen gelijkwaardig is. Hoewel dit vaak wordt verkondigd en nagestreefd maatschappelijk, blijkt het lastig om het dominantiemodel los te laten. We zijn er in opgegroeid, ons denken wordt erdoor beheerst. Onze opvoeding en opleiding, de hele westerse cultuur is gericht op het willen behoren tot de dominante groep. Betere opleiding, betere banen, betere positie, meer invloed dan anderen, beroemd worden etc. Tegelijk willen we ons vanuit datzelfde dominantiemodel aan iets onderwerpen, mensen vinden die het beter weten dan wij en de leiding nemen.

Egalitair betekent dat je niet meer wordt gedreven door beter willen worden dan de ander, wat tot strijd en competitie leidt. Strijd en competitie betekent dat je elkaar niet meer helpt, niet meer samenwerkt, geen kennis of vaardigheden meer deelt. Als maatschappij kom je veel verder als je elkaar helpt, samenwerkt, je kennis en vaardigheden deelt. Het principe van 1+1 is 3. Iedereen wordt er beter van. Egalitair betekent ook het loslaten van de illusie van leiderschap in de vorm van het geloof dat de ene beter is en het beter weet dan de ander.

We zitten in een tijd waarin het paradigma verschuift van een dominant naar een egalitair model. Eigenlijk in de eerste fase daarvan: de constatering dat het dominantie model een onrechtvaardig en ziekmakend model is, het denken over en experimenteren met betere wegen. De mensen die zich gedomineerd voelden of dominante patronen ten opzichte van de aarde ontwaarden gaan zich nu roeren, tot schrik van degenen die domineerden. Vandaar dat er nu ‘chaos’ ontstaat.

Het probleem is dat we oplossingen nog steeds vanuit het dominantie model bedenken. De aarde wordt nog steeds door de mens ontdaan van grondstoffen en vervuild met afvalstoffen, slechts andere grondstoffen en afvalstoffen, omdat het nog steeds uitgaat van dominantie van de mens over de aarde. Er ontstaat al snel een nieuwe dominante groep die anderen gaat vertellen hoe het sociaal en economisch moet, leiders, experts, die het beter denken te weten dan de andere mensen. Dan wordt het ene machtsblok of de ene elite vervangen door het andere machtsblok of de andere elite. Dan worden daders slachtoffers en slachtoffer daders. 

Er ontstaan ogenschijnlijk nieuwe structuren, maar de onderliggende structuur is nog steeds het oude dominantiemodel, niet het egalitaire model. Het is daarom nodig onze basale manier van denken in dominanties te onderzoeken en los te laten, omdat we anders alleen maar hetzelfde blijven doen in slechts een andere variatie.