Renée Merkestijn

Het beeld van autoriteit is voor veel mensen nog gekoppeld aan de kindertijd, waarbij de alwetende ouder het onwetende kind vertelt hoe hij zich moest gedragen. Dit beeld van autoriteit wordt niet altijd bijgesteld naarmate de jaren verstrijken en blijft je gedrag beïnvloeden. Je ziet hoe dat zich nu uitspeelt in de wereld.

Dit blog geeft een korte schets hoe dit ouderwetse autoriteitsdenken werkt. De alwetende ouder werkt met gegeneraliseerde normen en regels. Je moet altijd zo doen, dan komt alles goed, dan word je gelukkig, we hebben als ouder het beste met je voor al begrijp je dit als kind niet. Omdat de ouder denkt dat het kind onwetend is, worden vragen van kinderen slechts beantwoord met "zo zit het". De alwetende ouder beroept zich vaak ook weer op een autoriteit boven hem, die voor hem als alwetende ouder fungeert.

Het kind heeft zeker in zijn jonge jaren maar twee opties, dus zolang hij gelooft dat de ouder alwetend is en hijzelf onwetend. Hij kan ten eerste doen wat de ouder zegt, of hij het nu wel of niet begrijpt of het er wel of niet mee eens is. Hij stelt zich tevreden met sussende antwoorden op zijn vragen of met in algemene termen gestelde redenen en legt zich bij de beslissingen van de alwetende ouder neer. Hij kan ten tweede rebelleren tegen de autoriteit van de ouder. Hij doet dit meestal, omdat zijn ratio niet ontwikkeld is en hij zijn meningen en gevoelens lastig kan uitleggen, in de vorm van protest en weigering, waarop de ouder soms bestraffend op gaat treden en zijn gezag zal doen gelden, in plaats van in gesprek te gaan.

Als je dit oude autoriteitspatroon in jezelf vasthoudt, niet meer bijstelt, ga je in je volwassen leven ook zo om met autoriteit. Je kunt in de positie van alwetende ouder stappen of van het onwetende kind, soms afwisselend. Je realiseert je niet dat je kind af bent, dat je als volwassenen gelijken bent, dat je dus geen ouder en kind meer hoeft te spelen.  

Je ziet deze patronen terugkomen in het wereldgebeuren. Veel autoriteiten stappen in de alwetende ouderrol of beroepen zichzelf ook weer op andere alwetende autoriteiten. Ze leggen regels op om de in hun ogen onwetende kinderen te sturen. Veel mensen die onbewust in deze vorm van autoriteit geloven en vanuit het onwetende kind reageren, kunnen zich óf aanpassen óf rebelleren. Waarop de ouder bij die laatste bestraffend gaat optreden, zijn autoriteit extra doet gelden. Vandaar dat er zoveel strijd is, veel mensen denken nog dat men als onwetende kinderen gehoorzaam moet zijn aan de alwetende ouders. 

Wat er nodig is, is het besef dat deze vorm van autoriteitsdenken in je kindertijd is ontstaan en nodig een update behoeft. We zijn inmiddels volwassenen die als gelijken met elkaar om kunnen gaan.

Dit betekent dat de autoriteiten hun beleid moeten leren uitleggen in plaats van opleggen. Dit betekent dat autoriteiten moeten leren open te staan voor meedenken, voor suggesties van andere mensen, zich niet meteen in hun autoriteit bedreigd moeten voelen. Dit betekent dat ze de tijd moeten nemen voor overleg met anderen op een respectvolle manier, om kennis samen en openlijk te delen en uiteindelijk consensus en medewerking te bereiken. Een werkelijke autoriteit heeft een goede argumentatie voor zijn beleid, heeft respect voor andere meningen en weet andere meningen te integreren in het uiteindelijke beleid.

Degenen die op de ouderwetse vorm van autoriteit reageren vanuit een kind patroon, leer vooral je eigen reacties onderzoeken en veranderen. Pas jij je meteen aan, ga je gemakkelijk mee met wat autoriteiten je opleggen, alleen omdat ze je zeggen dat dit het beste is voor je is? Heb je het wel onderzocht? Heb je wel vragen gesteld en overlegd? Je hebt de verantwoording om onderzoek te doen en mee te denken. Leg de verantwoording niet volledig bij autoriteiten en ga er niet van uit dat zij alwetend zijn en het wel zullen weten. Autoriteiten zijn ook maar mensen.  Stel je dus als volwassene op, niet als onwetend kind.  

Voor de meer rebellerende types, rebels gedrag roept een bestraffende reactie van autoriteiten op als deze mensen in het oude autoriteitsdenken vastzitten. Dan raak je verder van huis. Blijf vooral rustig en volhard in rustig aanspreken. Zie de autoriteiten als mensen die op gelijke voet met je staan. Kom met argumenten, blijf informatie verstrekken, blijf vragen om respectvol overleg. Blijf respectvol, maar kom wel goed beslagen ten ijs met je argumenten en laat je niet wegsturen.

Het is niet te zeggen hoe het gaat aflopen. Gaan we de crisis als volwassenen oppakken, of blijven we onbewuste ouder-kind strijd uitspelen, omdat we nog steeds een verouderd beeld van autoriteit hebben?

Ik hoop dat we allemaal in onze eigen kracht gaan staan. In onze eigen en in andermans werkelijke autoriteit durven te geloven en vanuit gelijkwaardigheid gaan leven en reageren.